Theos is het Griekse woord voor god en is het grondwoord voor theïsme. Theïsme is dan in de basis het geloof in ten minste één god. Er zijn echter veel verschillende soorten theïsten. Monotheïsten en polytheïsten zijn de bekendste, maar er zijn ook een aantal andere. Deze termen beschrijven soorten religieus denken in plaats van specifieke religies. Hier zijn enkele van de meest besproken overtuigingen.
monotheïsme
Monos betekent alleen. Monotheïsme is de overtuiging dat er een enkele god is. De joods-christelijke godsdiensten zoals het jodendom, het christendom en de islam, evenals kleinere groepen zoals de Rasta's en de Baha'i, zijn monotheïsten. Sommige tegenstanders van het christendom beweren dat het concept van de Drie-eenheid het christendom polytheïstisch maakt, niet monotheïstisch, maar de basis van het idee van de drie-eenheid is dat Vader, Zoon en Heilige Geest drie aspecten zijn van dezelfde enkele god.
Zoroastriërs zijn tegenwoordig ook monotheïsten, hoewel er enige discussie is over de vraag of dit altijd het geval is geweest. Er is ook een uitloper van het zoroastrisme geweest, het Zurvanisme, dat niet monotheïstisch was.
Soms is het moeilijk voor buitenstaanders om te begrijpen waarom gelovigen zichzelf als monotheïsten beschouwen vanwege verschillen in wat men een god zou kunnen noemen. Gelovigen van Vodou (Voodoo) beschouwen zichzelf als monotheïsten en erkennen alleen Bondye als een god. De wawa (loa) waarmee ze werken, worden niet als goden beschouwd, maar als mindere spirituele dienaren van Bondye.
Polytheïsme
Poly betekent veel. Polytheïsme is het geloof in veel goden. Religies zoals die van de heidense Azteken, Grieken, Romeinen, Kelten, Egyptenaren, Noors, Sumeriërs en Babyloniërs waren allemaal polytheïst van aard. Veel moderne neopagans zijn ook polytheïsten. Polytheïsten aanbidden niet alleen veel goden en hebben een pantheon van goden die ze actief herkennen, maar ze staan ook vaak open voor het idee dat de goden die door andere culturen worden erkend ook echt zijn.
pantheïsme
Pan betekent alles en pantheïsten geloven dat alles in het universum deel uitmaakt van, één is met en hetzelfde is als God. Pantheïsten geloven niet in een persoonlijke god. God is eerder een onpersoonlijke, niet-antropomorfe kracht.
panentheism
Panentheïsten lijken op pantheïsten omdat ze geloven dat het hele universum één is met God. Ze geloven echter ook dat God meer is dan het universum. Het universum is één met God, maar God is zowel het universum als daarbuiten. Panentheïsme zorgt voor het geloof in een persoonlijke God, een wezen met wie mensen een relatie kunnen smeden, die verwachtingen heeft voor de mensheid en die in menselijke termen verwant kan zijn: God 'spreekt', heeft gedachten en kan worden beschreven in emotionele zin en ethische terminologie als goed en liefdevol, termen die niet zouden worden gebruikt voor de onpersoonlijke kracht van pantheïsme.
The Science of Mind is een voorbeeld van een panentheïstische kijk op God.
henotheïsme
Heno betekent er een. Henotheïsme is de aanbidding van een enkele god zonder actief het bestaan van andere goden te ontkennen. Henotheïsten voelden om verschillende redenen een specifiek verband met een enkele godheid aan wie zij een soort loyaliteit te danken hebben. Oude Hebreeën lijken henotheïsten te zijn geweest: ze erkenden dat er andere goden bestonden, maar hun god was de god van het Hebreeuwse volk, en dus waren ze alleen aan hem te danken. De Hebreeuwse tekst vertelt over meerdere gebeurtenissen die op de Hebreeën werden bezocht als straf voor het aanbidden van buitenlandse goden.
Deïsme
Deus is het Latijnse woord voor god. Deïsten geloven in een enkele scheppergod, maar ze verwerpen geopenbaarde religie. In plaats daarvan komt kennis van deze god voort uit rationaliteit en ervaring met de geschapen wereld. Deïsten verwerpen ook vaak het idee van een persoonlijke god. Hoewel God bestaat, bemoeit hij zich niet met zijn schepping (zoals het verlenen van wonderen of het creëren van profeten) en verlangt hij niet naar aanbidding.
