Een van de belangrijkste kenmerken van morele oordelen is dat ze onze waarden uitdrukken. Niet alle uitingen van waarden zijn ook morele oordelen, maar alle morele oordelen drukken iets uit over wat we waarderen. Het begrijpen van moraliteit vereist dus dat wordt onderzocht wat mensen waarderen en waarom.
Er zijn drie belangrijke soorten waarden die mensen kunnen hebben: voorkeurswaarden, instrumentele waarden en intrinsieke waarden. Elk speelt een belangrijke rol in ons leven, maar ze spelen niet allemaal een gelijke rol bij de vorming van morele normen en morele normen.
Voorkeurswaarde
De uitdrukking van voorkeur is de uitdrukking van een waarde die wij behouden. Als we zeggen dat we liever sporten, zeggen we dat we die activiteit waarderen. Als we zeggen dat we liever thuis ontspannen dan op het werk zijn, zeggen we dat we onze vrije tijd hoger houden dan onze werktijd.
De meeste ethische theorieën leggen niet veel nadruk op dit soort waarde bij het construeren van argumenten voor bepaalde acties die moreel of immoreel zijn. De enige uitzondering zijn ethische theorieën die dergelijke voorkeuren expliciet centraal stellen in morele overwegingen. Dergelijke systemen beweren dat die situaties of activiteiten die ons het gelukkigst maken, in feite degenen zijn die we moreel moeten kiezen.
Instrumentele waarde
Wanneer iets instrumenteel wordt gewaardeerd, betekent dit dat we het alleen waarderen als een middel om een ander doel te bereiken dat op zijn beurt belangrijker is. Dus als mijn auto instrumentele waarde heeft, betekent dat dat ik hem alleen waardeer voor zover ik andere taken kan uitvoeren, zoals naar het werk gaan of de winkel. Sommige mensen waarderen daarentegen hun auto als kunstwerk of technologische techniek.
Instrumentele waarden spelen een belangrijke rol in teleologische morele systemen - moraaltheorieën die beweren dat de morele keuzes die zijn die leiden tot de best mogelijke gevolgen (zoals menselijk geluk). De keuze om een dakloze te voeden kan dus als een morele keuze worden beschouwd en wordt niet alleen om zijn eigen belang gewaardeerd, maar veeleer omdat het leidt tot een ander goed - het welzijn van een andere persoon.
Intrinsieke waarde
Iets dat intrinsieke waarde heeft, wordt puur op zichzelf gewaardeerd - het wordt niet alleen als middel voor een ander doel gebruikt en het is niet gewoon "geprefereerd" boven andere mogelijke opties. Dit soort waarde is de bron van veel discussie in de moraalfilosofie, omdat niet iedereen het erover eens is dat intrinsieke waarden daadwerkelijk bestaan, laat staan wat ze zijn.
Als er intrinsieke waarden bestaan, hoe komen deze dan voor? Zijn ze zoals kleur of massa, een kenmerk dat we kunnen detecteren zolang we het juiste gereedschap gebruiken? We kunnen uitleggen wat de kenmerken zoals massa en kleur produceert, maar wat zou de eigenschap van waarde produceren? Als mensen niet in staat zijn om enige vorm van overeenstemming te bereiken over de waarde van een object of gebeurtenis, betekent dat dan dat de waarde ervan, wat het ook is, niet intrinsiek kan zijn?
Instrumentele versus intrinsieke waarden
Een probleem in de ethiek is, ervan uitgaande dat intrinsieke waarden echt bestaan, hoe kunnen we ze onderscheiden van instrumentele waarden? Dat lijkt in het begin misschien eenvoudig, maar dat is het niet. Neem bijvoorbeeld de kwestie van een goede gezondheid - dat is iets dat zowat iedereen waardeert, maar is het een intrinsieke waarde?
Sommigen zullen geneigd zijn om 'ja' te antwoorden, maar in feite hebben mensen de neiging om een goede gezondheid te waarderen omdat het hen in staat stelt om activiteiten te doen die ze leuk vinden. Dat zou dus van goede gezondheid een instrumentele waarde maken. Maar zijn die plezierige activiteiten intrinsiek waardevol? Mensen voeren ze vaak om verschillende redenen uit - sociale binding, leren, om hun vaardigheden te testen, enz. Sommigen doen zelfs aan dergelijke activiteiten omwille van hun gezondheid!
Dus misschien zijn die activiteiten ook eerder instrumenteel dan intrinsieke waarden - maar hoe zit het met de redenen voor die activiteiten? We kunnen zo lang doorgaan. Het lijkt erop dat alles wat we waarderen iets is dat tot een andere waarde leidt, wat suggereert dat al onze waarden, althans gedeeltelijk, instrumentele waarden zijn. Misschien is er geen "definitieve" waarde of reeks waarden en zitten we gevangen in een constante feedbacklus waarbij dingen die we waarderen voortdurend leiden tot andere dingen die we waarderen.
Waarden: Subjectief of Objectief?
Een ander debat op het gebied van ethiek is de rol die mensen spelen bij het creëren of beoordelen van waarde. Sommigen beweren dat waarde een puur menselijke constructie is - of tenminste de constructie van een wezen met voldoende geavanceerde cognitieve functies. Zouden al dergelijke wezens uit het universum verdwijnen, dan zouden sommige dingen zoals massa niet veranderen, maar andere dingen zoals waarde zouden ook verdwijnen.
Anderen beweren echter dat ten minste sommige vormen van waarde (intrinsieke waarden) objectief en onafhankelijk van elke waarnemer bestaan. Onze enige rol is dus het herkennen van de intrinsieke waarde die bepaalde goederenobjecten bezitten. We kunnen ontkennen dat ze waarde hebben, maar in een dergelijke situatie bedriegen we onszelf of vergissen we ons gewoon. Sommige ethische theoretici hebben inderdaad beweerd dat veel morele problemen zouden kunnen worden opgelost als we eenvoudigweg zouden kunnen leren om die dingen te herkennen die echte waarde hebben en afzien van kunstmatig gecreëerde waarden die ons afleiden.
