Veel scholen van het Mahayana-boeddhisme hebben een ondoorgrondelijke kwaliteit die zowel niet-boeddhisten als dwingend kan zijn. Inderdaad, soms lijkt Mahayana meer dadaïstisch dan religieus. Verschijnselen zijn zowel echt als niet-echt; dingen bestaan, maar er bestaat niets. Geen enkele intellectuele positie is ooit de juiste.
Veel van deze kwaliteit is afkomstig van Madhyamika, school van de Middle Way, die begon rond de 2e eeuw. Madhyamika heeft de ontwikkeling van Mahayana diepgaand beïnvloed, vooral in China en Tibet en, uiteindelijk, Japan.
Nagarjuna en de wijsheid Sutra's
Nagarjuna (ca. 2e of 3e eeuw) was een patriarch van Mahayana en de oprichter van Madhyamika. We weten heel weinig over het leven van Nagarjuna. Maar waar de biografie van Nagarjuna leeg is, is deze gevuld met mythe. Een daarvan is Nagarjuna's ontdekking van de wijsheid Sutra's.
De Wisdom Sutras zijn ongeveer 40 teksten verzameld onder de titel Prajnaparamita (Perfection of Wisdom) Sutra. Hiervan zijn de bekendste in het Westen de Heart Sutra (Mahaprajnaparamita-hridaya-sutra) en de Diamond (of Diamond Cutter) Sutra (Vajracchedika-sutra).
Historici geloven dat de Wijsheid Sutra's zijn geschreven over de 1e eeuw. Volgens de legende zijn het echter de woorden van de Boeddha die eeuwenlang verloren zijn gegaan aan de mensheid. De soetra's werden bewaakt door magische wezens, naga's genaamd, die eruitzagen als gigantische slangen. De naga's nodigden Nagarjuna uit om hen te bezoeken, en zij gaven de geleerde de Wijsheid Sutra's om terug te nemen naar de menselijke wereld.
Nagarjuna en de leer van Shunyata
Wat hun herkomst ook is, de Wisdom Sutras richten zich op sunyata, emptiness. Nagarjuna s belangrijkste bijdrage aan het boeddhisme was zijn systematisering van de soetra's .
Oudere scholen van het boeddhisme handhaafden de leer van de Boeddha over anatman . Volgens deze doctrine is er geen 'zelf' in de zin van een permanent, integraal, autonoom wezen binnen een individueel bestaan. Wat we beschouwen als ons zelf, onze persoonlijkheid en ons ego, zijn tijdelijke creaties van de skandha's .
Sunyata is een verdieping van de leer van anatman. Bij het verklaren van sunyata betoogde Nagarjuna dat fenomenen geen intrinsiek bestaan op zich hebben. Omdat alle fenomenen ontstaan door omstandigheden die door andere fenomenen zijn gecreëerd, hebben ze geen eigen bestaan en zijn ze leeg van een permanent zelf. Er is dus geen realiteit, geen niet-realiteit; alleen relativiteit.
De "middenweg" van Madhyamika verwijst naar een middenweg tussen bevestiging en ontkenning. Er kan niet worden gezegd dat er verschijnselen bestaan; er kan niet gezegd worden dat fenomenen niet bestaan.
Sunyata en verlichting
Het is belangrijk om te begrijpen dat "leegte" niet nihilistisch is. Vorm en uiterlijk creëren de wereld van talloze dingen, maar de talloze dingen hebben alleen een afzonderlijke identiteit in relatie tot elkaar.
Verwant met sunyata zijn de leerstellingen van een andere grote Mahayana Sutras, de Avatamsaka of Flower Garland Sutra. De Flower Garland is een verzameling kleinere soetra's die de interpenetratie van alle dingen benadrukken. Dat wil zeggen, alle dingen en alle wezens weerspiegelen niet alleen alle andere dingen en wezens, maar ook alle bestaan in zijn totaliteit. Anders gezegd, we bestaan niet als afzonderlijke dingen; in plaats daarvan, zoals de Ven. Thich Nhat Hanh zegt, we zijn onderling .
Relatief en absoluut
Een andere gerelateerde leer is die van de twee waarheden, absolute en relatieve waarheid. Relatieve waarheid is de conventionele manier waarop we de werkelijkheid waarnemen; absolute waarheid is sunyata. Vanuit het perspectief van het familielid zijn verschijningen en fenomenen echt. Vanuit het perspectief van het absolute zijn verschijningen en fenomenen niet echt. Beide perspectieven zijn waar.
Voor een uitdrukking van absoluut en relatief in de Ch an (Zen) school, zie de Ts an-t ung-ch i, ook wel de Sandokai genoemd, of in het Engels De identiteit van relatieve en absolute, door de 8e eeuwse Ch an meester Shih-t ou His-ch ien (Sekito Kisen).
Groei van Madhyamika
Samen met Nagarjuna waren andere geleerden die belangrijk zijn voor Madhyamika Aryadeva, de leerling van Nagarjuna en Boeddhapalita (5e eeuw) die invloedrijke commentaren op het werk van Nagarjuna hebben geschreven.
Yogacara was een andere filosofische school van het boeddhisme die ongeveer een eeuw of twee na Madhyamika ontstond. Yogacara wordt ook de Mind Only school genoemd omdat het leert dat dingen alleen bestaan als processen van weten of ervaren.
In de loop van de volgende eeuwen groeide er een rivaliteit tussen de twee scholen. In de 6e eeuw probeerde een geleerde genaamd Bhavaviveka een synthese door de lessen van Yogachara over te nemen in Madhyamika. In de 8e eeuw verwierp een andere geleerde met de naam Chandrakirti echter wat hij was als Bhavaviveka corrupties van Madhyamika. Ook in de 8e eeuw pleitten twee geleerden genaamd Shantirakshita en Kamalashila voor een synthese van Madhyamika-Yogachara.
Na verloop van tijd zouden de synthesizers zegevieren. Tegen de 11e eeuw waren de twee filosofische bewegingen versmolten. Madhyamika-Yogachara en alle variaties werden opgenomen in het Tibetaans boeddhisme, evenals het Ch an (Zen) boeddhisme en enkele andere Chinese Mahayana-scholen.
