Tegenwoordig wordt de paus algemeen beschouwd als het opperhoofd van de katholieke kerk en, onder katholieken, als het hoofd van de universele christelijke kerk. Hoewel hij hoofdzakelijk de bisschop van Rome is, is hij veel meer dan alleen de eerste onder gelijken, hij is ook het levende symbool van de eenheid van het christendom. Waar komt deze doctrine vandaan en hoe gerechtvaardigd is ze?
Geschiedenis van pauselijk primaat
Het idee dat de bisschop van Rome de enige persoon is die pope kan worden genoemd en de hele christelijke kerk presideert, bestond niet in de eerste jaren of zelfs eeuwen van het christendom. Het was een doctrine die zich geleidelijk ontwikkelde, waarbij laag na laag werd toegevoegd totdat het uiteindelijk voor iedereen een natuurlijke uitloper van christelijke overtuigingen leek.
De vroegste bewegingen in de richting van pauselijk primaat kwamen tijdens het pontificaat van Leo I, ook Leo de Grote genoemd. Volgens Leo bleef de apostel Petrus tot de christelijke gemeenschap spreken via zijn opvolgers als bisschop van Rome. Paus Siricisus verklaarde dat geen enkele bisschop kon aantreden zonder zijn medeweten (merk op dat hij geen zeggenschap eiste over wie bisschop werd). Pas nadat paus Symmachus een bisschop van Rome zou veronderstellen een pallium (een wollen kledingstuk gedragen door een bisschop) aan iemand buiten Italië te schenken.
Council of Lyons
Tijdens de tweede oecumenische Raad van Lyon in 1274 verklaarden de bisschoppen dat de Roomse kerk het hoogste en volledige primaat en gezag over de universele katholieke kerk bezat, wat natuurlijk de bisschop van de Roomse kerk behoorlijk veel gaf van kracht. Pas toen Gregorius VII de titel p officieel beperkte tot de bisschop van Rome. Gregorius VII was ook verantwoordelijk voor het sterk uitbreiden van de macht van het pausdom in wereldse zaken, iets dat ook de mogelijkheden voor corruptie uitbreidde.
Deze doctrine van pauselijke voorrang werd verder ontwikkeld op het Eerste Vaticaans Concilie dat in 1870 verklaarde dat de Romeinse kerk in de beschikking van God de voorrang heeft van gewone macht over alle andere kerken . Dit was ook dezelfde raad die het dogma van de pauselijke onfeilbaarheid goedkeurde en besloot dat de baarheid van de christelijke gemeenschap zich uitstrekte tot de paus zelf, althans wanneer het over geloofskwesties ging.
Tweede Vaticaans Concilie
Katholieke bisschoppen trokken zich een beetje terug van de leer van de pauselijke voorrang tijdens het Tweede Vaticaans Concilie. Hier kozen ze in plaats daarvan voor een visie op kerkelijk bestuur die wat meer leek op de kerk tijdens het eerste millennium: collegiaal, gemeentelijk en een gezamenlijke operatie tussen een groep gelijken in plaats van een absolute monarchie onder één heerser.
Ze gingen niet zo ver dat ze zeiden dat de paus niet het opperste gezag over de kerk uitoefende, maar ze drongen er wel op aan dat alle bisschoppen deelnamen aan dit gezag. Het idee wordt verondersteld dat de christelijke gemeenschap er een is die bestaat uit de gemeenschap van lokale kerken die hun autoriteit niet volledig opgeven vanwege het lidmaatschap van een grotere organisatie. De paus is opgevat als een symbool van eenheid en een persoon die geacht wordt te werken om de voortzetting van die eenheid te verzekeren.
Pauselijke autoriteit
Er is natuurlijk het debat onder katholieken over de omvang van het gezag van pausen. Sommigen beweren dat de paus echt is als een absolute monarch die absolute autoriteit uitoefent en aan wie absolute gehoorzaamheid te danken is. Anderen beweren dat meningsverschillen met pauselijke uitspraken niet alleen niet verboden zijn, maar noodzakelijk zijn voor een gezonde christelijke gemeenschap.
Gelovigen die de vorige positie innemen, hebben veel meer kans om ook autoritaire overtuigingen aan te nemen in het rijk van de politiek; voor zover katholieke leiders een dergelijke positie aanmoedigen, moedigen zij ook indirect meer autoritaire en minder democratische politieke structuren aan. Verdediging hiervan wordt gemakkelijker gemaakt door de veronderstelling dat autoritaire structuren van de hiërarchie 'natuurlijk' zijn, maar het feit dat dit soort structuur zich in de katholieke kerk heeft ontwikkeld en niet vanaf het begin bestond, ondermijnt dergelijke argumenten volledig. Het enige dat we nog hebben is het verlangen van sommige mensen om andere mensen te beheersen, hetzij door politieke of religieuze overtuigingen.
