Tibetaans boeddhisme is een vorm van Mahayana-boeddhisme dat zich in Tibet heeft ontwikkeld en zich naar naburige landen van de Himalaya heeft verspreid. Het Tibetaanse boeddhisme staat bekend om zijn rijke mythologie en iconografie en om de reïncarnaties van overleden spirituele meesters te identificeren.
De oorsprong van het Tibetaanse boeddhisme
De geschiedenis van het boeddhisme in Tibet begint in 641 CE toen koning Songtsen Gampo (gestorven rond 650) Tibet verenigde door militaire verovering. Tegelijkertijd nam hij twee boeddhistische vrouwen, prinses Bhrikuti van Nepal en prinses Wen Cheng van China.
Duizend jaar later, in 1642, werd de vijfde Dalai Lama de tijdelijke en spirituele leider van het Tibetaanse volk. In die duizend jaar ontwikkelde het Tibetaanse boeddhisme zijn unieke kenmerken en splitste het ook op in zes grote scholen. De grootste en meest prominente hiervan zijn Nyingma, Kagyu, Sakya en Gelug.
Vajrayana en Tantra
Vajrayana, het 'diamanten voertuig', is een boeddhistische school die in het midden van het eerste millennium CE in India is ontstaan. Vajrayana is gebouwd op het fundament van de Mahayana-filosofie en doctrines. Het onderscheidt zich door het gebruik van esoterische rituelen en andere praktijken, vooral tantra.
Tantra omvat veel verschillende praktijken, maar het staat vooral bekend als een middel tot verlichting door identiteit met tantrische goden. Tibetaanse goden worden het best begrepen als archetypen die de diepste aard van de tantrische beoefenaar vertegenwoordigen. Door tantra yoga realiseert men zich het zelf als een verlicht wezen.
De Dalai Lama en andere Tulkus
Een tulku is een persoon die wordt erkend als de reïncarnatie van iemand die is overleden. De praktijk van het herkennen van tulkus is uniek voor het Tibetaanse boeddhisme. Door de eeuwen heen zijn de vele lijnen van tulkus belangrijk geworden voor het handhaven van de integriteit van kloosterinstellingen en leerstellingen.
De eerste erkende tulku was de tweede Karmapa, Karma Pakshi (1204 tot 1283). De huidige Karmapa en hoofd van de Kagyu-school van het Tibetaans boeddhisme, Ogyen Trinley Dorje, is de 17e. Hij werd geboren in 1985.
De bekendste tulku is natuurlijk Zijne Heiligheid de Dalai Lama. De huidige Dalai Lama, Tenzin Gyatso, is de 14e en hij werd geboren in 1935.
Algemeen wordt aangenomen dat de Mongoolse leider Altan Khan in 1578 de titel Dalai Lama heeft voortgebracht, wat 'Oceaan van wijsheid' betekent. De titel werd gegeven aan Sonam Gyatso (1543 tot 1588), de derde hoofdlama van de Gelug-school. Omdat Sonam Gyatso het derde hoofd van de school was, werd hij de 3e Dalai Lama. De eerste twee Dalai Lama's ontvingen de titel postuum.
Het was de 5e Dalai Lama, Lobsang Gyatso (1617 tot 1682), die voor het eerst het hoofd werd van het hele Tibetaanse boeddhisme. De "Great Fifth" vormde een militaire alliantie met de Mongoolse leider Gushri Khan.
Toen twee andere Mongoolse leiders en de heerser van Kang an oude koninkrijk van Centraal-Azië Tibet binnenvielen, leidde Gushri Khan hen en verklaarde zich koning van Tibet. In 1642 erkende Gushri Khan de 5e Dalai Lama als de spirituele en tijdelijke leider van Tibet.
De opvolgende Dalai Lama's en hun regenten bleven de belangrijkste bestuurders van Tibet tot de invasie van Tibet door China in 1950 en de ballingschap van de 14e Dalai Lama in 1959.
De Chinese bezetting van Tibet
China viel Tibet binnen, toen een onafhankelijke natie, en annexeerde het in 1950. Zijne Heiligheid de Dalai Lama vluchtte Tibet in 1959.
De Chinese regering controleert het boeddhisme in Tibet nauwlettend. Kloosters mogen voornamelijk als toeristische attracties fungeren. Het Tibetaanse volk voelt ook dat ze tweederangsburgers in hun eigen land worden.
De spanningen liepen op in maart 2008, wat resulteerde in meerdere dagen van rellen. Tegen april was Tibet effectief gesloten voor de buitenwereld. Het werd slechts gedeeltelijk heropend in juni 2008 nadat de Olympische fakkel zonder incidenten was doorgegaan en de Chinese regering zei dat dit bewees dat Tibet 'veilig' was.
