Er zijn verschillende populaire boeken over zenboeddhisme en vechtsporten geweest, waaronder de klassieke Zen and the Art of Archery (1948) van Eugen Herrigel en Zen in the Martial Arts (1979) van Joe Hyams. En er is geen einde gekomen aan films met Shaolin 'kung fu'-boeddhistische monniken, hoewel niet iedereen de Zen-Shaolin-verbinding kan herkennen. Wat is het verband tussen het zenboeddhisme en de vechtsporten?
Dit is geen gemakkelijke vraag om te beantwoorden. Het kan niet worden ontkend dat er een verband is, met name met betrekking tot de oorsprong van Zen in China. Zen ontstond als een onderscheidende school in de 6e eeuw, en de geboorteplaats was het Shaolin-klooster, gelegen in de provincie Henan in China. En er is geen twijfel over dat de Chan (Chinese voor "Zen") monniken van Shaolin vechtsporten beoefenden. Ze doen dat nog steeds, hoewel sommigen klagen dat het Shaolin-klooster nu meer een toeristische attractie is dan een klooster, en de monniken zijn meer entertainers dan monniken.
Shaolin Kung Fu
In de Shaolin-legende werd kung fu onderwezen door de oprichter van Zen, Bodhidharma, en Shaolin is de geboorteplaats van alle vechtsporten. Dit is waarschijnlijk hooey. Het is waarschijnlijk dat de oorsprong van kungfu ouder is dan Zen, en er is geen reden om te denken dat Bodhidharma een paardenhouding van een paard kende.
Toch is de historische connectie tussen Shaolin en vechtsporten diep en kan niet worden ontkend. In 618 hielpen Shaolin-monniken bijvoorbeeld de Tang-dynastie in de strijd te verdedigen. In de 16e eeuw vochten de monniken tegen bandietenlegers en verdedigden de Japanse kusten tegen Japanse piraten.
Hoewel Shaolin-monniken geen kungfu hebben uitgevonden, staan ze terecht bekend om een bepaalde stijl van kungfu.
Ondanks de traditie van kungfu bij Shaolin, terwijl Chan zich door China verspreidde, nam het niet noodzakelijkerwijs kungfu mee. De verslagen van veel kloosters tonen weinig of geen spoor van vechtsportpraktijk, hoewel het hier en daar opduikt. Een Koreaanse krijgskunst genaamd sunmundo wordt bijvoorbeeld geassocieerd met Koreaanse Zen of het Seon-boeddhisme.
Zen en Japanse vechtsporten
Zen bereikte Japan in de late 12e eeuw. De allereerste Japanse Zen-leraren, waaronder Eihei Dogen, hadden geen duidelijke interesse in vechtsporten. Maar het duurde niet lang voordat samurai de Rinzai-school van Zen begon te betuttelen. De krijgers vonden Zen-meditatie nuttig bij het verbeteren van de mentale focus, een hulpmiddel bij vechtsporten en op het slagveld. Heel veel boeken en films hebben de Zen-samoerai-connectie echter geromantiseerd en gehypothekeerd in verhouding tot wat het in werkelijkheid was.
Japanse Zen wordt vooral geassocieerd met boogschieten en zwaardvechten. Maar historicus Heinrich Dumoulin ( Zen Buddhism: A History ; Vol. 2, Japan) schreef dat de associatie tussen deze vechtsporten en Zen los is. Net als de samoerai, vonden zwaard- en boogschietmeesters Zen-discipline nuttig in hun kunst, maar ze werden net zo beïnvloed door het confucianisme, zei Dumoulin. Deze vechtsporten zijn op grotere schaal beoefend buiten Zen dan erin, ging hij verder.
Ja, er zijn veel Japanse vechtsportmeesters geweest die ook Zen beoefenden en vechtsporten combineerden met Zen. Maar Japans boogschieten (kyujutsu of kyudo ) heeft waarschijnlijk diepere historische wortels in Shinto dan in Zen. Het verband tussen Zen en de kunst van zwaarden, kenjutsu of kendo, is nog subtieler.
Dit betekent niet dat die Zen-vechtsportboeken vol rook zaten. Vechtsporten en zenpraktijken harmoniëren goed, en veel meesters van beide hebben ze met succes gecombineerd.
Een voetnoot over Japanse krijgersmonniken (Sohei)
Beginnend tijdens de Heian-periode (794-1185 CE) en tot het begin van de Tokugawa Shogunate in 1603, was het gebruikelijk dat kloosters sohei, of krijger-monniken, hun eigendom en soms hun politieke belangen verdedigden. Maar deze krijgers waren strikt genomen geen monniken. Ze hebben geen geloften afgelegd om de voorschriften te handhaven, wat natuurlijk een gelofte zou inhouden om niet te doden. Ze waren echt meer als gewapende bewakers of privélegers.
De sohei speelden een prominente rol in de Japanse krijgskunstengeschiedenis, en in de Japanse feodale geschiedenis in het algemeen. Maar sohei was een langdurige praktijk voordat Zen officieel Japan bereikte in 1191, en ze konden worden gevonden als bewakers van kloosters van verschillende Japanse scholen, niet alleen Zen.
