Dagon was de belangrijkste godheid van de Filistijnen, wiens voorouders van Kreta naar Palestijnse kusten trokken. Hij was de god van vruchtbaarheid en gewassen. Dagon speelde ook een prominente rol in de filosofische concepten van dood en het hiernamaals. Naast zijn rol in de religie van de Filistijnen, werd Dagon aanbeden in de meer algemene samenleving van Kanaänitische volkeren.
Vroeg begin
Enkele jaren na de komst van de Minoïsche voorouders van de Filistijnen namen de immigranten elementen van de Kanaänitische religie over. Uiteindelijk verschoof de primaire religieuze focus. De aanbidding van de Grote Moeder, de oorspronkelijke religie van de Filistijnen, werd geruild voor het betalen van hulde aan de Kanaänitische godheid, Dagon.
Binnen het Kanaänitische pantheon lijkt Dagon slechts de tweede te zijn geweest aan de macht van El. Hij was een van de vier zoons van Anu. Dagon was ook de vader van Baal. Onder de Kanaänieten nam Baäl uiteindelijk de positie van god van vruchtbaarheid in, die Dagon eerder had bezet. Dagon werd soms geassocieerd met de halfvis vrouwelijke godheid Derceto (wat de verklaring kan zijn dat de theorie van Dagon wordt afgeschilderd als halve vis). Er is weinig meer bekend over de plaats van Dagon in het Kanaänitische pantheon, maar zijn rol in de Filistijnse religie als de primaire godheid is vrij duidelijk. Het is echter bekend dat de Kanaänieten Dagon uit Babylonië importeerden.
Dagon's functies
Het imago van Dagon is een discussiepunt. Het idee dat Dagon een god was wiens bovenlichaam dat van een man was en het onderlichaam dat van een vis is al decennia gangbaar. Dit idee kan voortkomen uit een taalfout bij het vertalen van een afgeleide van de Semitische 'dag'. Het woord 'dagan' betekent eigenlijk 'maïs' of 'ontbijtgranen'. De naam 'Dagon' zelf dateert van minstens 2500 v.Chr. En is hoogstwaarschijnlijk een afgeleide van een woord uit een dialect van de Semitische taal. Dit idee dat Dagon in iconografie en beeldhouwkunst werd weergegeven als deelvis in de eigenlijke Philistia, wordt niet volledig ondersteund door munten die in Fenicische en Filistijnse steden worden gevonden. In feite is er geen bewijs in het archeologische dossier om de theorie te ondersteunen dat Dagon aldus was vertegenwoordigd. Wat ook het beeld is, een variërende perceptie van Dagon ontwikkelde zich rond de Middellandse Zee.
Dagon aanbidden
De aanbidding van Dagon is vrij duidelijk in het oude Palestina. Hij was natuurlijk de belangrijkste godheid in de steden Azotus, Gaza en Ashkelon. De Filistijnen waren afhankelijk van Dagon voor het succes in de oorlog en ze brachten verschillende offers voor zijn gunst. Zoals eerder vermeld, werd Dagon ook aanbeden buiten de confederatie van Filistijnse stadstaten, zoals in het geval van de Fenicische stad Arvad. De religie van Dagon bleef ten minste de tweede eeuw v.Chr. Toen de tempel in Azotus werd verwoest door Jonathan Macabeas.
Twee tekstbronnen die Dagon vermelden, en heersers en steden die zijn naam dragen, verdienen aantekening. De bijbel en de brieven van Tel-el-Amarna maakten zo'n vermelding. Tijdens de oprichting van de Israëlische monarchie (ca 1000 v.Chr.) Werd de Filistijnse natie de voornaamste vijand van Israël. Vanwege deze situatie wordt Dagon genoemd in passages zoals Richteren 16: 23-24, 1 Samuël 5 en 1 Kronieken 10:10. Beth Dagon was een stad in het land veroverd door de Israëlieten genoemd in Jozua 15:41 en 19:27, waardoor de naamgenoot van de godheid behouden bleef. De letters Tel-el-Amarna (1480-1450 v.Chr.) Vermelden ook de naamgenoot van Dagon. In deze brieven werden twee heersers van Ashkelon, Yamir Dagan en Dagan Takala ingevoerd.
Ondanks elk debat over het onderwerp, is het duidelijk dat Dagon aan de top van het Filistijnse pantheon stond. Hij beval religieuze eerbied van zowel de Filistijnen als de bredere Kanaänitische samenleving. Dagon was inderdaad cruciaal voor de kosmologie van de Filistijnen en een vitale kracht in hun individuele leven.
bronnen:
- De Bijbel (NIV-vertaling). Grand Rapids: Zondervan, 1991.
- DeVries, Lamoine. Steden van de bijbelse wereld. Peabody, Massachussetts: 1997.
- Keller, Werner. De Bijbel als geschiedenis. New York: Bantam, 1980.
- Ridder, Kevin. 'Dagon', The Catholic Encyclopedia 4 (1999): www.newadvent.org, pg. 1-2.
- Het Revell Beknopte Bijbelwoordenboek. Tarrytown, New York: Fleming H. Revell, 1984.
