Wat is het pausdom?
Het pausdom heeft een spirituele en institutionele betekenis in de katholieke kerk en een historische betekenis.
- Wanneer gebruikt in de context van de katholieke kerk, verwijst het pausdom naar het ambt van paus, de opvolger van Sint Peter, en het gezag dat de paus uitoefent in dat ambt.
- Wanneer historisch gebruikt, verwijst het pausdom naar een bepaalde pausstijd in functie, of de religieuze en culturele kracht van de katholieke kerk door de geschiedenis heen.
De paus als de predikant van Christus
De paus van Rome is het hoofd van de universele kerk. Ook genoemd de paus, de Heilige Vader, en de predikant van Christus, de paus is het spirituele hoofd van het hele christendom en een zichtbaar symbool van eenheid in de Kerk.
Eerste onder gelijken
Het begrip van het pausdom is in de loop van de tijd veranderd, omdat de kerk het belang van de rol is gaan erkennen. Eens eenvoudigweg beschouwd als de primus inter pares, werd de eerste onder gelijk, de paus van Rome, op grond van de opvolger van de heilige Petrus, de eerste van de apostelen, gezien als het grootste respect waard een van de bisschoppen van de kerk. Hieruit ontstond het idee van de paus als scheidsrechter van geschillen, en al heel vroeg in de kerkgeschiedenis begonnen andere bisschoppen een beroep te doen op Rome als het centrum van orthodoxie in leerstellige argumenten.
Het pausdom ingesteld door Christus
De zaden voor deze ontwikkeling waren er echter vanaf het begin. In Mattheüs 16:15 vroeg Christus zijn discipelen: Wie zegt u dat ik dat ben? Toen Petrus antwoordde: U bent de Christus, de Zoon van de levende God, Jezus vertelde Petrus dat dit hem niet door de mens, door God de Vader was geopenbaard.
De voornaam van Petrus was Simon, maar Christus zei tegen hem: U bent Petrus een Grieks woord dat rock en op deze rots betekent I zal mijn kerk bouwen. En de poorten van de hel zullen het niet overwinnen. Hieruit komt de Latijnse uitdrukking Ubi Petrus, ibi ecclesia : waar Peter is, daar is de kerk.
De rol van de paus
Dat zichtbare symbool van eenheid is een verzekering voor de katholieke gelovigen dat zij lid zijn van de ene heilige katholieke en apostolische kerk gesticht door Christus. Maar de paus is ook de belangrijkste bestuurder van de kerk. Hij benoemt bisschoppen en de kardinalen, die zijn opvolger kiezen. Hij is de laatste scheidsrechter van zowel administratieve als leerstellige geschillen.
Hoewel leerstellige zaken normaal worden opgelost door een oecumenische raad (een vergadering van alle bisschoppen van de kerk), kan een dergelijke raad alleen door de paus worden bijeengeroepen en zijn beslissingen niet officieel totdat deze door de paus zijn bevestigd.
Pauselijke onfeilbaarheid
Eén zo'n raad, het Eerste Vaticaans Concilie van 1870, erkende de leer van de pauselijke onfeilbaarheid. Hoewel sommige niet-katholieke christenen dit als een nieuwigheid beschouwen, is deze doctrine eenvoudig een volledig begrip van het antwoord van Christus op Petrus, dat het God de Vader was die hem openbaarde dat Jezus de Christus was.
Pauselijke onfeilbaarheid betekent niet dat de paus nooit iets verkeerd kan doen. Wanneer hij echter, net als Petrus, spreekt over zaken van geloof en moraal en van plan is de hele kerk te instrueren door een doctrine te definiëren, gelooft de kerk dat hij door de Heilige Geest wordt beschermd en niet ten onrechte kan spreken.
De aanroep van pauselijke onfeilbaarheid
De daadwerkelijke aanroep van pauselijke onfeilbaarheid is zeer beperkt geweest. In de afgelopen tijd hebben slechts twee pausen doctrines van de kerk verklaard, beide te maken hebben met de Maagd Maria: Pius IX, in 1854, verklaarde de onbevlekte ontvangenis van Maria (de doctrine dat Maria werd verwekt zonder de vlek van de erfzonde); en Pius XII verklaarde in 1950 dat Maria aan het eind van haar leven (de leer van de veronderstelling) lichamelijk in de hemel was opgenomen.
Het pausdom in de moderne wereld
Ondanks bezorgdheid over de doctrine van pauselijke onfeilbaarheid, hebben zowel sommige protestanten als sommige oosterse orthodoxen de afgelopen jaren een groeiende belangstelling getoond voor de instelling van het pausdom. Ze erkennen de wenselijkheid van een zichtbaar hoofd van alle christenen, en ze hebben een diep respect voor de morele kracht van het ambt, vooral zoals uitgeoefend door recente pausen als Johannes Paulus II en Benedictus XVI.
Toch is het pausdom een van de grootste struikelblokken voor de hereniging van de christelijke kerken. Omdat het essentieel is voor de aard van de katholieke kerk, die door Christus zelf is ingesteld, kan deze niet worden verlaten. In plaats daarvan moeten christenen van goede wil van alle denominaties een dialoog aangaan om een dieper inzicht te krijgen in hoe het pausdom bedoeld was om ons te verenigen in plaats van ons te verdelen.
