Boeddhistische teksten en leraren verwijzen soms naar de berg Meru, ook wel Sumeru (Sanskriet) of Sineru (Pali) genoemd. In boeddhistische, hindoeïstische en jaïnistische overtuigingen is het een heilige berg die wordt beschouwd als het centrum van het fysieke en spirituele universum . Het bestaan (of niet) van Meru was een tijd lang een verhitte controverse.
Voor oude boeddhisten was Meru het centrum van het universum. De Pali Canon registreert de historische Boeddha die erover spreekt, en na verloop van tijd werden ideeën over de berg Meru en de aard van het universum gedetailleerder. Een beroemde Indiase geleerde genaamd Vasubhandhu (ca. 4e of 5e eeuw CE) gaf bijvoorbeeld een uitgebreide beschrijving van de Meru-gecentreerde kosmos in de Abhidharmakosa .
Het boeddhistische universum
In de oude boeddhistische kosmologie werd het universum gezien als in wezen vlak, met de berg Meru in het centrum van alle dingen. Rond dit universum was een enorme uitgestrektheid van water, en rondom het water was een enorme uitgestrektheid van wind.
Dit universum bestond uit eenendertig bestaansgebieden gestapeld in lagen, en drie rijken, of dhatus . De drie rijken waren r pyadh tu, het vormloze rijk; R padh tu, het rijk van vorm; en K madh tu, het rijk van begeerte. Elk van deze was verder verdeeld in meerdere werelden die de thuisbasis waren van veel verschillende soorten wezens. Men dacht dat deze kosmos er een was van een opeenvolging van universums die door oneindige tijd in en uit het bestaan kwamen.
Onze wereld werd beschouwd als een wigvormig eilandcontinent in een uitgestrekte zee ten zuiden van de berg Meru, Jambudvipa genaamd, in het rijk van K madh tu. Men dacht dat de aarde plat was en omgeven door de oceaan.
De wereld wordt rond
Zoals met de heilige geschriften van veel religies, kan de boeddhistische kosmologie worden geïnterpreteerd als mythe of allegorie. Maar vele generaties vroege boeddhisten begrepen dat het universum van de berg Meru letterlijk bestond. Toen, in de 16e eeuw, kwamen Europese ontdekkingsreizigers met een nieuw begrip van het universum naar Azië en beweerden dat de aarde rond en in de ruimte was opgehangen. En er ontstond een controverse.
Donald Lopez, een professor in boeddhistische en Tibetaanse studies aan de Universiteit van Michigan, geeft een verhelderend verslag van deze cultuurbotsing in zijn boek Buddhism and Science: A Guide for the Perplexed (University of Chicago Press, 2008). Conservatieve 16e-eeuwse boeddhisten verwierpen de theorie van de ronde wereld. Ze geloofden dat de historische Boeddha perfecte kennis had, en als de historische Boeddha geloofde in de kosmos van Mount Meru, dan moet het waar zijn. Het geloof bleef geruime tijd bestaan
Sommige geleerden hebben echter aangenomen wat we een modernistische interpretatie van het universum van de berg Meru zouden kunnen noemen. Een van de eerste hiervan was de Japanse geleerde Tominaga Nakamoto (1715-1746). Tominaga beweerde dat toen de historische Boeddha de berg Meru besprak, hij alleen putte uit het begrip van de kosmos die hij in die tijd gemeen had. Boeddha heeft de kosmos van de berg Meru niet uitgevonden, noch was het geloof erin integraal onderdeel van zijn leer
Hardnekkige weerstand
Veel boeddhistische geleerden hielden echter vast aan de conservatieve opvatting dat de berg Meru 'echt' was. Christelijke zendelingen die tot bekering waren gekomen, probeerden het boeddhisme in diskrediet te brengen door te beweren dat als de Boeddha het mis had over de berg Meru, geen van zijn leringen te vertrouwen was. Het was een ironische positie om vast te houden, omdat dezelfde zendelingen geloofden dat de zon om de aarde draaide en dat de aarde binnen enkele dagen was geschapen.
Geconfronteerd met deze buitenlandse uitdaging was het verdedigen van de berg Meru voor sommige Buhhistische priesters en leraren gelijk aan het verdedigen van de Boeddha zelf. Uitgebreide modellen werden gebouwd en berekeningen gemaakt om astronomische fenomenen te 'bewijzen' werden beter verklaard door boeddhistische theorieën dan door westerse wetenschap. En natuurlijk vielen sommigen terug op het argument dat de berg Meru bestond, maar alleen de verlichte kon het zien.
In het grootste deel van Azië duurde de controverse over de berg Meru tot laat in de 19e eeuw, toen Aziatische astronomen zelf kwamen zien dat de aarde rond was en opgeleide Aziaten de wetenschappelijke visie accepteerden.
The Last Holdout: Tibet
Professor Lopez schrijft dat de controverse over Mount Meru pas in de 20e eeuw het geïsoleerde Tibet bereikte. Een Tibetaanse geleerde genaamd Gendun Chopel bracht de jaren 1936 tot 1943 door met reizen in Zuid-Azië, om het moderne beeld van de kosmos op te snuiven dat tegen die tijd zelfs in conservatieve kloosters werd aanvaard. In 1938 stuurde Gendun Chopel een artikel naar de Tibet Mirror om mensen in zijn land te informeren dat de wereld rond is.
De huidige Dalai Lama, die verschillende keren over de ronde wereld heeft gevlogen, lijkt een einde te maken aan het geloof in een vlakke aarde onder Tibetanen door te zeggen dat de historische Boeddha zich vergiste in de vorm van de aarde. Echter, "Het doel van de Boeddha die naar deze wereld kwam was niet om de omtrek van de wereld en de afstand tussen de aarde en de maan te meten, maar eerder om de Dharma te onderwijzen, bewuste wezens te bevrijden, bewuste wezens van hun lijden te verlichten ."
Toch herinnert Donald Lopez zich dat hij in 1977 een lama ontmoette die nog steeds vasthield aan een geloof in Mount Meru. De koppigheid van dergelijke letterlijke overtuigingen in de mythologie is niet ongewoon onder de religieus toegewijden van elke religie. Maar het feit dat de mythologische kosmologieën van het boeddhisme en andere religies geen wetenschappelijke feiten zijn, betekent niet dat ze geen symbolische, spirituele kracht hebben.
