Atheïsme en anti-theïsme komen zo vaak samen op hetzelfde moment en in dezelfde persoon voor dat het begrijpelijk is als veel mensen niet beseffen dat ze niet hetzelfde zijn. Noteren van het verschil is echter belangrijk, omdat niet elke atheïst anti-theïstisch is en zelfs degenen die dat zijn, niet altijd anti-theïstisch zijn. Atheïsme is eenvoudig de afwezigheid van geloof in goden; anti-theïsme is een bewuste en opzettelijke oppositie tegen theïsme. Veel atheïsten zijn ook anti-theïsten, maar niet alle en niet altijd.
Atheïsme en onverschilligheid
Wanneer breed gedefinieerd als eenvoudigweg de afwezigheid van geloof in goden, omvat atheïsme territorium dat niet helemaal verenigbaar is met anti-theïsme. Mensen die onverschillig staan tegenover het bestaan van vermeende goden zijn atheïsten omdat ze niet in het bestaan van goden geloven, maar tegelijkertijd voorkomt deze onverschilligheid dat ze ook anti-theïsten zijn. Tot op zekere hoogte beschrijft dit vele, zo niet de meeste atheïsten, omdat er genoeg vermeende goden zijn waar ze gewoon niet om geven en daarom geven ze ook niet genoeg om het geloof in dergelijke goden aan te vallen.
Atheïstische onverschilligheid tegenover niet alleen theïsme, maar ook religie is relatief gebruikelijk en zou waarschijnlijk standaard zijn als religieuze theïsten niet zo actief waren in het bekeren en verwachten van privileges voor zichzelf, hun overtuigingen en hun instellingen.
Wanneer eng gedefinieerd als het ontkennen van het bestaan van goden, lijkt de compatibiliteit tussen atheïsme en anti-theïsme waarschijnlijker. Als een persoon genoeg geeft om te ontkennen dat goden bestaan, dan kunnen ze misschien genoeg geven om het geloof in goden aan te vallen maar niet altijd. Veel mensen zullen ontkennen dat elfjes of feeën bestaan, maar hoeveel van dezelfde mensen vallen ook het geloof in dergelijke wezens aan? Als we ons willen beperken tot alleen religieuze contexten, kunnen we hetzelfde zeggen over engelen: er zijn veel meer mensen die engelen verwerpen dan die goden verwerpen, maar hoeveel niet-gelovigen in engelen vallen het geloof in engelen aan? Hoeveel a-engelen zijn ook anti-engelen?
Natuurlijk hebben we ook niet veel mensen die namens elven, feeën of engelen heel veel bekeren en we hebben zeker geen gelovigen die beweren dat zij en hun overtuigingen zeer bevoorrecht zouden moeten zijn. Het is dus alleen te verwachten dat de meeste mensen die het bestaan van dergelijke wezens ontkennen, ook relatief onverschillig staan tegenover degenen die wel geloven.
Anti-theïsme en activisme
Antitheïsme vereist meer dan alleen niet geloven in goden of zelfs het bestaan van goden ontkennen. Antitheïsme vereist een aantal specifieke en aanvullende overtuigingen: ten eerste, dat theïsme schadelijk is voor de gelovige, schadelijk voor de samenleving, schadelijk voor de politiek, schadelijk voor de cultuur, enz .; ten tweede, dat theïsme kan en moet worden tegengegaan om de schade die het veroorzaakt te verminderen. Als een persoon deze dingen gelooft, dan is het waarschijnlijk een anti-theïst die tegen het theïsme werkt door te beweren dat het wordt opgegeven, alternatieven te promoten of misschien zelfs maatregelen te ondersteunen om het te onderdrukken.
Het is vermeldenswaard dat het echter onwaarschijnlijk is dat het in de praktijk mogelijk is, dat het in theorie mogelijk is dat een theïst een anti-theïst is. Dit klinkt in het begin misschien bizar, maar onthoud dat sommige mensen pleiten voor het promoten van valse overtuigingen als ze sociaal nuttig zijn. Religieus theïsme zelf is precies zo'n overtuiging geweest, met sommige mensen die beweren dat omdat religieus theïsme moraliteit en orde bevordert, het moet worden aangemoedigd, ongeacht of het waar is of niet. Nut wordt boven waarheidswaarde geplaatst.
Het komt ook af en toe voor dat mensen hetzelfde omgekeerde argumenteren: dat hoewel iets waar is, geloven dat het schadelijk of gevaarlijk is en moet worden ontmoedigd. De overheid doet dit altijd met dingen waar mensen liever niet van op de hoogte zijn. In theorie is het mogelijk dat iemand dat gelooft (of zelfs weet) maar ook gelooft dat theïsme op de een of andere manier schadelijk is bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat mensen geen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen acties of door immoreel gedrag aan te moedigen. In een dergelijke situatie zou de theïst ook een anti-theïst zijn.
Hoewel het onwaarschijnlijk is dat een dergelijke situatie zich voordoet, dient het om het verschil tussen atheïsme en anti-theïsme te onderstrepen. Ongeloof in goden leidt niet automatisch tot oppositie tegen theïsme, net zoals oppositie tegen theïsme gebaseerd moet zijn op ongeloof in goden. Dit helpt ons ook vertellen waarom het belangrijk is om onderscheid te maken: rationeel atheïsme kan niet gebaseerd zijn op anti-theïsme en rationeel anti-theïsme kan niet gebaseerd zijn op atheïsme. Als iemand een rationele atheïst wil zijn, moet hij dat doen op basis van iets anders dan alleen maar denken dat theïsme schadelijk is; als een persoon een rationele anti-theïst wil zijn, moet hij een andere basis vinden dan simpelweg niet geloven dat theïsme waar of redelijk is.
Rationeel atheïsme kan op veel dingen zijn gebaseerd: gebrek aan bewijs van theïsten, argumenten die bewijzen dat godsbegrippen tegenstrijdig zijn, het bestaan van kwaad in de wereld, enz. Rationeel atheïsme kan echter niet alleen worden gebaseerd op het idee dat theïsme is schadelijk, want zelfs iets dat schadelijk is, kan waar zijn. Maar niet alles wat waar is aan het universum, is goed voor ons. Rationeel anti-theïsme kan gebaseerd zijn op een geloof in een van de vele mogelijke schade die theïsme zou kunnen toebrengen; het kan echter niet alleen gebaseerd zijn op het idee dat theïsme vals is. Niet alle valse overtuigingen zijn noodzakelijk schadelijk en zelfs die welke niet noodzakelijk de moeite waard zijn om te vechten.
